Göz Tembelliği (Ambliyopi)
" Çocuğunuzu erken yaşta göz doktoruna götürmeniz, onu bu hastalıktan kurtarabilir! "
Göz tembelliği nedir?
Göz tembelliği erken çocuklukta gelişen ve normal görme keskinliğine belli bir sebebe bağlı ulaşamamaktan dolayı zayıf görme keskinliği demektir.
Bir göz normal görme gelişimini tamamlayıp, diğer gözde ise bu gelişim tamamlanmadığı zaman az gören göze ambliyop veya tembel göz denir. Genelde tek göz amliyopi’den etkilenir bazen iki gözde de tembellik oluşabilir.
Her 100 kişiden 2 veya 3 ünde bu rahatsızlık mevcuttur. Bu rahatsızlığın en iyi tedavi zamanı erken çocukluk dönemidir.
Normal görme nasıl gelişir?
Yeni doğan bebekler görebilirler ve hayatın ilk aylarında gözlerini kullandıkça görmeleri daha iyiye gider , erken çocukluk yaşlarında görme sistemi hala hızlıca gelişimini devam ettirmekte ve görme keskinliği ilerleyici bir şekilde gelişmektedir.
Görme keskinliğinin iyi gelişmesi için çocuğun çevreden aldığı görsel uyarıların retina üzerine net bir görünü oluşturması gerekmektedir. Çocuk gözlerini normal olarak kullanamadığı zaman görme gelişimi tamamlanamamaktadır.Genelde 9 yaşından sonra görme sistemi tamamen gelişimini tamamlamış olup ve bundan sonra bir değişim söz konusu olamaz.İki gözde eşit görme normal görüşün gelişimi için gereklidir.Bazı meslekler tek gözü tembel olan kişiler için sakıncalıdır.
Önemli olan husus bir gözü tembel olan kişilerin sağlam gözünde travma yüzünden görme kaybı yaşamaları iki kat daha fazla mümkündür.Bu hastalarda tek sağlam göz olduğu için travma ve kazalara karşı çok daha dikkatli olmaları gerekmektedir.
Görme keskinliği ne zaman test edilmeli?
Genelde çocukların 4 yaşına kadar görme muayenesinde geçmelerinde fayda var. Yeni doğan bebeklerde ve çok küçük çocuklarda görme muayenesi için yeni teknikler geliştirilmiştir. Eğer ailede göz kayması çocukluk yaşı kataraktı veya herhangi bir kalıtsal göz hastalığı varsa çocuk ilk yaşında bir göz hekimi tarafından detaylıca muayene edilmeli.
Göz tembelliğinin nedenleri nelerdir?
Ambliyopi, gözün normal kullanımı ve görsel gelişimi etkileyen herhangi bir sebebe bağlı gelişebilir. Pek çok vakada , göz tembelliği geliştiren sebep kalıtsal olarak çocuğa geçmiş olabilir.
Göz tembelliğinin 3 ana nedeni var ;
a- Şaşılık: Göz tembelliği çoğunlukla kayan gözlerde görülür ,kayan göz nedeni ile çocuğun çift görmemesi için çocuğun beyni kayan gözün görüntüsünü yok sayar ve kaymayan gözle görmeye başlar. Böylece kayan göz görme gelişimini tamamlayamıyor ve tembel kalıyor.
b- İki göz arasında farklı refraktif kusuru: Refraktif kusurları genellikle gözlük kullanımı ile düzeltilebilir sorunlardır.Göz tembelliği genelde bir gözde miyop, hipermetrop ve astigmat nedeni ile diğer göze göre net bir görünü oluşturmasında sıkıntı yaşadığı zaman meydana gelmektedir. Genelde bulanık gören göz beyin tarafından algılanmamaktadır ve göz tembelliği geliştirmektedir. Göz genelde bu durumlarda normal görülür ama bir gözde görme keskinliği azalmıştır bu durum genelde en zor teşhis edilen göz tembelliğidir çünkü çocuk iki gözü açık olduğu zaman hiçbir sıkıntı yaşamamaktadır. Ambliyopi eğer iki gözdede yüksek hipermetrop, miyop veya astigmat refraksiyon kusuru varsa ve gözlükle tedavi edilmedi ise gelişebilmektedir.
c- Normalde saydam olması gereken göz dokularının bulanıklaşması: Katarakt veya kornea bulanıklıkları gibi göz hastalıkları göz tembelliğine neden olabilir .Retina üzerine düşen görüntüyü bulanıklaştıran herhangi bir sebep çocukta ambliyopi’ye sebep olabilir. Bu genelde göz tembelliğinin en şiddetli formunu oluşturmaktadır.
Ambliyopi nasıl teşhis edilir?
Genellikle göz tembelliğini teşhis etmek kolay değildir. Çocuklarda şaşılık veya diğer görsel göz rahatsızlıkları olmadığı zaman bir gözünün zayıf diğer gözünün daha güçlü olduğunu fark etmeleri mümkün değildir. Çocuğun velisi de bunu fark edemez . Ambliyopi genellikle iki göz arasındaki görme keskinliği farkı veya her iki göz ile zayıf görme olması ile teşhis edilir. Göz doktorları küçük çocuklarda her bir gözün objeleri nasıl takip ettiğine göre kabaca görme keskinliği tahmin edebilir. Genelde çocuğun bir gözü kapatıldığı zaman açık olan göz tembel ise, çocuk kapalı olan gözü açmaya çalışır ama tersi yapıldığı zaman böyle bir gayreti olmaz .
Bir gözün zayıf görmesi her zaman çocukta tembellik olduğu anlamına gelmez. Görme keskinliği genelde çocuğa gözlük verilerek düzeltilebilir. Göz hekimi gözün içini de muayene ederek göz tembelliğine neden olan diğer hastalıklar için göz kontrolü yapar bu hastalıkların birkaç tanesi; katarakt, gözün iltihabi hastalıkları, gözün içindeki tümörler veya gözün içindeki diğer hastalıklar olabilir.
Ambliyopi nasıl tedavi edilir?
Göz tembelliğinin tedavisi için çocuğun zayıf gören gözünü kullanması için zorlanmalı. Bu işlem genellikle iyi gören gözü kapatarak ve ya bulanık görmesini sağlayarak (doktor kontrolü altında damla damlatılarak veya buzlu cam kullanılarak) yapılabilir.
Zayıf gören gözde görme yukarıdaki yöntemlerle normal seviyeye getirildikten sonra da, kısmi zamanlı kapama bu görme keskinliğini korumak için uzun seneler gerekli olabilir. Gözlüklerde bulanık görmenin düzeltilmesi için kullanılabilir. Eğer sadece gözlük yetmiyorsa kapama tedavisi buna eklenebilir.
Göz tembelliği genellikle şaşılık cerrahisinden önce tedavi edilmeli ve cerrahiden sonra bu tedavi sürdürülmeli. Eğer katarakt veya diğer göz rahatsızlıkları varsa onların tedavisi için cerrahi seçenek mutlaka yapılmalı.
Genellikle yukarıda saydığımız bütün tedaviler için zamanlama çok önemlidir. Ambiliyopi teşhisi ne kadar erken yaşta konulup tedavisi erken yapılırsa başarısı o denli yüksektir.
Ambliyopin’in tedavisi için onu oluşturan sebebi tedavi etmek tek başına yeterli değildir. Bunun yanın da tembel gözü çalıştırmakta çok önemlidir.
Neden göz tembelliği tedavi edilmeli?
Göz tembelliği tedavi edilmediği taktirde bir çok problemle karşılaşabiliriz.
– Tembel göz kalıcı ve ciddi bir görme defekti geliştirebilir.
– Derinlik hissi (üç boyutlu görme) yeteneği kaybolabilir.
– İyi gören gözün başına bir şey geldiği zaman hayat boyu tembel gözle yaşamak zorunda kalabilir.
Çocuklar genellikle iyi gören gözlerinin kapatılmasına karşı çıkarlar bu konuda anne ve babanın ilgisi çocuk ile diyaloğu ve ısrarlı olması tedavinin başarılı olmasında önemlidir.
Görme kaybı önlenebilir!
Göz tembelliğinin tedavisinde başarı aşağıdaki iki faktöre bağlıdır;
– Ambiliyopinin hangi şiddette olduğu,
– Çocuğun tedavi başlangıcındaki yaşı.
Problem erken safhada teşhis edilip tedavi edildiği taktirde çocukların çoğu için görme düzeltilmesi mümkündür. Genelde ilk dokuz yaş tedavi için çok önemlidir. Bu yaştan sonra ambliyopi genellikle tedavi edilemediği gibi, daha kötüye gitmesi de mümkün değildir.
Özellikle katarakt gibi sebeplere bağlı gelişen göz tembelliği hayatın ilk aylarında tedavi edilmeli yoksa başarı şansı çok düşmektedir.
Tedavide yeni gelişmeler nelerdir?
Göz tembelliğin tedavisinde son yıllarda tembel göz en az 04 gördüğü taktirde Nörovizyon tedavisi ileri yaşlarda bile olsa etkili bir tedavi yöntemi olabilir. Ama daha da yeni tedavi yöntemleri özellikle erişkin çağındaki hastalar için umut vaat ediyor. Bu yöntemlerde VR (sanal gerçeklik) kameraları kullanılarak beyin göreme merkezi üç boyutlu olarak uyarılır, ve hastanın derinlik hissi de önemli ölçüde düzelme sağlayabilir bu vesile ile.
